นกกรงหัวจุกมีถิ่นอาศัยอยู่ในแถบประเทศที่มีอากาศร้อนชื้น ในทวีปเอเซีย พบได้ ประเทศจีน มาเลเซีย อินโดนีเซีย อินเดีย เวียดนาม กัมพูชา ลาว ส่วนใหญ่ เราจะพบนกชนิดนี้ได้ทั่วทุกภาคของประเทศ
อาหาร/ผลไม้ดีมีประโยชน์ของนกกรงหัวจุ
 |
| ตำลึงสุก |
 |
| กล้วยน้ำว้า |
 มะละกอ |
 ลักษณะภายนอกโดยทั่วไปของนกกรงหัวจุก  - บริเวณหัวมีขนยาวเป็นจุก ยาวรวบปลายแหลมชี้ขึ้นข้างบนหรือชี้ตรงไปข้างหน้าก็ได้ - ดวงตากลมใส - ขนใต้ปากล่างตลอดลำตัวจนถึงหน้าท้องมีสีขาวนวล - สีขนลำตัวด้านหลัง ปีกหาง มีสีน้ำตาลอ่อน (สีอิฐ) หรือสีดำ เป็นต้น - มีขนหางรวม 12 ซี่ หรือน้อยกว่า (หางสีดำปลายขาว 8 ซี่ ดำตลอด 4 ซี่) - ขนสีดำเป็นแถบกว้าง ทอดยาวลงมาจากด้านหลังของคอจนถึงหน้าอก เรียกว่า "หมึก" "สร้อยพระศอ" หรือ "สร้อยสังวาล" - ขนสีแดงเป็นกระจุกใต้ตา เรียนกว่า "หูแดง" - ขนสีแดงกระจุกใหญ่ปิดทับโคนหางด้านใน (บริเวณก้น) เรียกว่า "บัวแดง" นกกรงหัวจุกตัวผู้  - ส่วนหัวและใบหน้าใหญ่ ขนคอขาวและฟูสวยงาม - ฐานจุกใหญ่ รวมปลายแหลมชี้ขึ้นบนโค้งไปขางหน้าเล็กน้อย - ดวงตากลมใสไม่หมอง - นกที่เก่งแล้ว ขณะยืนร้องจะเหยียดขาจนสุดข้อเท้า ปลายหางสอดเข้าใต้ศอกที่เกาะ - หมึกดำหรือสร้อยคำจะยาวกว่านกตัวเมีย บางตัวปลายหมึกทั้งสองข้างยาวเกือบติดกัน - บัวแดงจะใหญ่ เต็ม สีแดงสด มองเห็นได้ชัดเจน - ลีลากระโดดโลดเต้นสวยงาม ร้องเป็นเพลงยาวๆ มีจังหวะดี 5-7 พยางค์ นกกรงหัวจุกตัวเมีย  - หัวเล็ก หน้าเล็ก ขนคอจะเรียบ ไม่ฟู - ฐานจุกเล็ก ไม่เต็ม จุกรวบขึ้นข้างบน มักจะชี้ตรงหรือชี้ไปข้างหลัง - หมึกดำไม่ชัดเจน - บัวแดงจะเล็ก ไม่ฟู ไม่เต็มโคนหาง - ลีลาไม่คึกคักเหมือนนกตัวผุ้ มักจะร้อง 1-3 พยางค์ (บางตัวร้อง 3-5 พยางค์ แต่พบได้น้อยมาก) ปกติจะร้อง ฟิต-เฟี่ยว วิด-เวี่ยว) ภาษาและเพลงของนกกรงหัวจ ลีลาประกอบการร้อง หมายถึง ลีลาท่าทางของนกกรงหัวจุกในขณะที่ส่งเสียงร้อง เช่น ส่งเสียงร้องพร้อมกับกระโดดลง จับคอนล่างคอนบน หรือร้องประกอบท่าเดินเป็นจังหวะต่อเนื่องสามก้าว (ถ้าไม่ครบสามก้าว ไม่มีคะแนนให้) ริก หมายถึง อาการที่นกกรงหัวจุกส่งเสียงร้องระริก วงการนกถือว่าเป็นสุดยอดในการร้อง ซึ่งมีหลายแบบ คือ ร้องทักทายซึ่งค่อนข้างสั้นตั้งแต่ 2 - 3 คำ แต่ถ้าเป็นริกต่อสู้จะร้องตั้งแต่ 3 - 5 คำ จะมีอาการประกอบคำร้อง มักจะร้องเป็นชุดรัวคำ โดยจะริกติดกัน 3 - 5 พยางค์ พร้อมกับการกางปีกทั้ง 2 ข้างแผ่ออก บางครั้งขาจะสั่นระริกตามเสียงร้อง นกกรงหัวจุกที่ริกขณะแข่งขันจะได้คะแนนนิยมสูงสุด บางครั้งขาจะสั่นระริกตามเสียงร้อง นกกรงหัวจุกที่ริกขณะแข่งขันจะได้คะแนนนิยมสูงสุด โดยมากจะไม่ให้คะแนนช่วงริกทักทาย แต่จะให้คะแนนช่วงที่ริกรัวเป็นชุดตั้งแต่ 3 - 5 พยางค์ขึ้นไป อาการริกไม่ค่อยพบบ่อยในนกกรงหัวจุกทั่วๆ ไป ดอก หมายถึง คำ เป็นคำหนึ่งๆ ที่นกกรงหัวจุกร้องออกมา เช่น คำว่า ควิก หรือฟ่อ สำนวน หมายถึง เสียงร้องของนกใน 1 ประโยค (บางครั้งเรียกว่า เพลง) เพลง หมายถึง นกที่ร้องจบประโยคใน 1 นาที ชุด หมายถึง จำนวนเพลงที่ร้องใน 1 นาที ซึ่งนกเขาชวาจะเรียกว่าตับ ขันจับตับสั้นหรือจับตับยาว แต่นกกรงหัวจุกจะเรียกว่า ชุดเล็ก ชุดกลาง และชุดใหญ่ บางครั้งก็ใช้คำว่า "ดอก" แทน "ชุด" ชุดเล็กจะนับเมื่อร้อง 3 เพลง (3 ประโยค) ขึ้นไปใน 1 นาที ถ้าร้องตั้งแต่ 4 เพลงขึ้นไปใน 1 นาที นับเป็นชุดกลาง แต่ถ้าร้องเป็นเพลงตั้งแต่ 5 เพลงขึ้นไปใน 1 นาที นับเป็นชุดใหญ่ คะแนนชุดใหญ่จะมากกว่าชุดกลาง และคะแนนชุดกลางจะมากกว่าคะแนนชุดเล็ก เสียงเล็ก หมายถึง นกกรงหัวจุกที่ร้องเสียงแหลมเล็กโดยกำเนิด เสียงกลาง หมายถึง นกกรงหัวจุกที่ร้องเสียงไม่แหลมเท่าเสียงเล็กแต่ก็ไม่ทุ้มเท่าเสียงใหญ่โดยกำเนิด เสียงใหญ่ หมายถึง นกกรงหัวจุกที่ร้องเสียงทุ้มห้าวไม่มีความแหลมโดยกำเนิด นกสู้ หมายถึง นกที่ห้าวหาญมุ่งจะเอาชนะคู่ต่อสู้โดยส่งเสียงร้องดังข่มคู่ต่อสู้ เป็นนกดุ จุดเด่นของนกสู้ก็คือ มีจุกบนหัวจุกค่อนข้างยาวและชี้ตั้งปลายโง้งไปข้างหน้า นัยน์ตาดุ จะงอยปากบนหนาใหญ่ กระดูกปากใหญ่แข็งแรง ปลายปากแหลมคม คอตั้ง หน้ายาว ส่วนมากเสียงร้องจะไม่ไพเราะ คือ ร้องเสียงเกรี้ยวกราดคล้ายเสียงตวาด นกเพลง หมายถึง นกที่ส่งเสียงร้องไพเราะนุ่มนวล นัยน์ตาหวาน ภาพการแข่งนกกรงหัวจุก      |
